– 1 – ΠΕΡΙ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ
Η απόφαση είναι η κορυφαία πράξη που χαρακτηρίζει την φυσιογνωμία οιουδήποτε ηγέτη. Το ήθος, η παιδεία και η αγωγή, οι αρετές και οι αρχές του ηγέτη μορφοποιούνται και παίρνουν υπαρξιακή πλέον οντότητα με την απόφασή του. Η απόφαση του ηγέτη είναι το καταστάλαγμα όλων των διανοητικών επεξεργασιών των παραγόντων που επηρεάζουν αυτή και των οποίων τις διαστάσεις ο ηγέτης ερευνά και μελετά πριν καταλήξει στην απόφασή του, η οποία πρέπει να είναι υπεύθυνη και συνεπής.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι η απόφαση του ηγέτη σε κρίσιμες καταστάσεις, όπως αυτές των μεταρρυθμίσεων, διότι σ΄αυτές τις περιπτώσεις ο κυβερνήτης χαράζει νέα πορεία και η νέα κατεύθυνση πρέπει να είναι σκόπιμη, εύστοχη και στον καιρό της δυνατή.
Αλλά ας δούμε τι λέει ο Πλάτωνας για την τέχνη της απόφασης όπως συμπεραίνεται από σκέψεις του ιδίου σε διάφορα κείμενά του :

Στον «Φαίδωνα» ομιλεί για την αρμονία, η οποία είναι σύνθεση των στοιχείων της , έτσι και η απόφαση είναι μία αρμονική σύνθεση των παραγόντων της προς ένα σκοπό.
Οι παράγοντες όμως αυτοί που θα συνθέσουν την τελική απόφαση προκύπτουν από εμπεριστατωμένη έρευνα η οποία ιδιαίτερα τονίζεται στον «Σοφιστή» προκειμένου να προσδιοριστεί η ουσία του όντος , δηλαδή έρευνα επί της ουσίας των πραγμάτων.
Έρευνα όμως επί της ουσίας επιδέχονται μόνον τα πράγματα που υπάρχουν και επομένως η απόφαση του ηγέτη πρέπει να βασίζεται
– 2 –
επί των υπαρκτών και όχι επί ανυπάρκτων μη όντων πραγμάτων, από τα οποία όπως τονίζεται επίσης στον «Σοφιστή», πρέπει να είναι μακράν ο νους του ηγέτη, διότι τότε η απόφαση είναι καταδικασμένη σε αποτυχία, αλλά και καταστροφές δύναται να επιφέρει.
Επίσης στον «Σοφιστή» ο Πλάτωνας τονίζει την αξία της αρχής της έρευνα κι εδώ στην διαδικασία της απόφασης πρωταρχική σημασία έχει ο σχεδιασμός της έρευνας για τη συγκέντρωση πληροφοριών επί των παραγόντων που επηρεάζουν την απόφαση.
Συνεχίζοντας δε ο Πλάτωνας να εκθέτει τις σκέψεις του στον «Σοφιστή» θα πει ότι για πολλά πράγματα πρέπει να σκεφθούμε, αλλά τώρα πρέπει να μελετήσουμε το πιο μεγάλο και πρωταρχικό παράγοντα για να ληφθεί η ορθή απόφαση, διότι στη μελέτη και στην ανάλυση των παραγόντων υπάρχει ιεράρχηση προτεραιότητας και σημαντικότητας και ο ηγέτης πρέπει νάχει την ικανότητα να διακρίνει
αυτή, ώστε να μη παρασυρθεί στην απόφασή του από το πλήθος των άλλων δευτερευόντων και τριτευόντων παραγόντων.
Η επιλογή του «αρχηγικού» παράγοντα, που ο ηγέτης θα στηρίξει την απόφασή του απαιτεί οξυδέρκεια και ευρύτητα διάνοιας, απαιτεί ένα νου στρατηγικό και τακτικό ταυτοχρόνως, ώστε να μπορεί να ξεχωρίζει τα μεγάλα από τα μικρά.
Τις παραπάνω σκέψεις του ο Πλάτωνας θα συμπληρώσει με αυτές στον «Τίμαιο» τονίζοντας την αξία του θεμελιώδους και του βασικού παράγοντα στην απόφαση, ο οποίος υπάρχει αξιωματικά χωρίς «γέννηση», δηλαδή χωρίς προηγούμενη άλλη αξία
Συνεχίζοντας με τον διαχωρισμό των στοιχείων σε μόνιμα και μεταβλητά ως και με τον προσδιορισμό των αιτίων που μεταβάλλουν

– 3 –
τα μεταβλητά στοιχεία, προκειμένου εκ των προτέρων να γνωρίζει εάν το συμπέρασμά του θάναι μόνιμο ή μεταβλητό.Αλλά και από τ΄άπειρα πληροφοριακά στοιχεία που παρουσιάζονται στην έρευνα, πρέπει να επιλέγονται τάριστα για την ορθή απόφαση .
Όλη όμως αυτή η διαδικασία της έρευνας και της συλλογής πληροφοριών και της ανάλυσής τους προς σύγκριση και ερμηνεία μεταξύ τους προς εξαγωγή συμπεράσματος και λήψη της απόφασης, απαιτεί τάξη και σειρά προτεραιότητας, ώστε όλοι οι παράγοντες να εξετασθούν και να έχουν τον λόγο τους όπως λέει ο Πλάτων στον «Ευθύδημο»
Η τάξη και η σειρά αυτή θα είναι επαινετική και η απόφαση θα επιτύχει τον σκοπό της όταν, όπως λέγεται στον «Πολιτικό» είναι συγχρόνως και αντιστρεπτή, δηλαδή εάν αρχίζοντας από το τέλος φθάνουμε στην αρχή, όπως ακριβώς συμβαίνει στην υφαντική τέχνη, που ξηλώνοντας το ύφασμα φθάνουμε στην αρχή της ύφανσης .
οι αποφάσεις του ηγέτη δεν αφορούν μόνο το «τώρα», έχουν και μελλοντική προοπτική, η οποία βεβαίως προκύπτει από τη μελέτη και την ανάλυση των δεδομένων του «τώρα».
ο Πλάτων για την απόφαση που λαμβάνεται από τον ηγέτη, για την ορθότητα και την αποτελεσματικότητα αυτής, χρησιμοποιεί ως ασφαλιστικές δικλείδες του νου του ηγέτη, αλλά και την κριτική των άλλων.
Στους «Νόμους» και προκειμένου ν΄αποφευχθεί η καταστροφή από μία απόφαση του άρχοντα, που πάρθηκε από τη «δόξα» ή το «νόμισμα» της σκέψης του, λέει ότι υπεράνω όλων ηγεμόνας είναι ο νους, διότι ο νους ηγεμονεύει της κυβερνητικής, της ιατρικής και της στρατηγικής επιστήμης .

– 4 –
Διότι η έλλειψη φρόνησης από τον ηγέτη οδηγεί αυτόν σε μιμητικές ολέθριες πράξεις για τον ίδιο και για τους άλλους, για τις οποίες δεν θα υπήρχε τρόπος να διακρίνουμε από πού αρχίζει τη μίμηση ο μιμούμενος .
Και διότι ακόμη ο φρόνιμος άνθρωπος, καθώς λέγουν οι σοφότεροί μας λέει ο Πλάτων στον «Φαίδρο» – δεν πρέπει να καταγίνεται για ν΄αρέσει στους ομοδούλους του, αλλά σ΄αγαθούς άρχοντες, που προέρχονται από αγαθούς ανθρώπους .
Συνολικά μπορεί να λεχθεί ότι ο ηγέτης αποφασίζει με βάση την αλήθεια για το καλό και το δίκαιο της πόλης, χωρίς να κολακεύει το πλήθος, ενδιαφερόμενος για τη γνώμη των ειδημόνων και αγαθών συμπολιτών του.
Με αυτές τις σκέψεις, περί της γνώμης των επαϊόντων αγαθών ανθρώπων, ο Πλάτων θέτει την απόφαση του ηγέτη υπό τον έλεγχο της κριτικής και αυτό διότι κατ΄αυτόν τον τρόπο μειώνεται ή ελαχιστοποιείται ακόμα περισσότερο η απόσταση μεταξύ θεωρίας και πράξης και επομένως η απόφαση γίνεται πιο πραγματική.
Μ΄αυτό το πνεύμα ο Πλάτων στον «Πολιτικό» θέτει το ερώτημα εάν η διοικητική τέχνη ανήκει στην κριτική όπως συμβαίνει στο θεατή ή περισσότερο στην επιτακτική τέχνη, που αρμόζει στον κυβερνήτη .
Πρόκειται για δύο όψεις μιας και της αυτής τέχνης που ανάγονται στην απόφαση του ηγέτη.
Η μία όψη είναι έκδοση της απόφασης κατόπιν έρευνας και μελέτης όλων των δυνατών παραγόντων, όπως είδαμε.
Η άλλη όψη είναι η κριτική της απόφασης στη πράξη, δηλαδή εάν εφαρμόζονται τα πράγματα όπως αποφασίστηκαν ή χρειάζονται διορθωτικές επεμβάσεις για την επιτυχία του τεθέντος σκοπού.
– 5 –
Απ΄όσα περί απόφασης του ηγέτη παρατέθηκαν, αποκαλύπτουν όχι μόνον την επιστημονικότητα της μεθοδολογίας γι΄αυτήν, αλλά και την αναγκαιότητα λήψης απόφασης πολύ περισσότερο για τον ηγέτη, αλλά και για κάθε πρόσωπο όταν καλείται να πάρει απόφαση επί κάποιου θέματος.

Βούληση καλείται η ικανότητα του ατόμου να θέτει σκοπούς / στόχους και να αποφασίζει να τους πραγματοποιεί.
Ισχυρή και ελεύθερη βούληση παρέχει στα άτομα μεγάλες δυνατότητες να πετύχουν σπουδαία πράγματα και να υπερπηδήσουν εμπόδια που θέτει το περιβάλλον, αλλά και η κληρονομικότητα (Δημοσθένης).
Σύμφωνα με μια άποψη υπάρχει σε μεγάλο βαθμό ταύτιση της βούλησης με τα κίνητρα, που αποτελούν εσωτερικές παρορμήσεις. Ωστόσο αυτή η περιγραφή της βούλησης
σαν εσωτερικής παρόρμησης έρχεται κατά μία έννοια σε αντίθεση με την άποψη κάποιων φιλοσόφων, που θεωρούν ότι η βούληση είναι η
ικανότητα του ατόμου να πείσει τον εαυτό του με βάση τη λογική για την αναγκαιότητα ή πχ την ωφέλεια να πράξει το Α ή να πράξει το Β.
Εναπόκειται τότε στο άτομο να την καθορίζει και διαφέρει εντελώς από την αυθόρμητη επιθυμία, όρεξη, ορμή ή παρόρμηση, είτε αυτή είναι «εσωτερική» είτε «εξωτερική».
– 6 –
Για παράδειγμα, ο Καντ ταυτίζει τη βούληση, όταν αυτή είναι βούληση για πραγματοποίηση ηθικής πράξης, με τον καθαρό πρακτικό Λόγο (όπως τον ονομάζει). Ή ακριβέστερα θέτει ως όρο καθορισμού της βούλησης, ή τέλος πάντων της υπερβατικής έννοιας της βούλησης όπως την εννοεί ο Καντ, τον πρακτικό Λόγο, την καθαρή από κάθε εμπειρικό στοιχείο αιτιολόγηση των πράξεων, τα πέρα από κάθε εμπειρικό στοιχείο κριτήρια καθορισμού των πράξεων.
Σε κάθε περίπτωση, η έννοια της βούλησης είναι κεντρική στην ηθική φιλοσοφία και παρουσιάζει προβλήματα που θεωρούνται από πολλούς ότι παραμένουν άλυτα.
Ένα από αυτά είναι η διαφωνία που υπάρχει μεταξύ των φιλοσόφων σχετικά με τη φύση της θέλησης ή βούλησης και αν αυτή μπορεί να είναι ελεύθερη, το περιβόητο πρόβλημα της ελεύθερης θέλησης.
Το πρόβλημα αυτό είναι σημαντικό, μεταξύ άλλων, διότι μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι μόνο αν υπάρχει ελεύθερη θέληση μπορεί το άτομο να θεωρείται υπεύθυνο για τις πράξεις του, και άρα τελικά μόνο τότε έχει νόημα η ίδια η έννοια της ηθικότητας.
Δίνεται το παράδειγμα του σαρκοφάγου ζώου που σκοτώνει το θήραμα του ακολουθώντας τα ένστικτα του, όντας «προγραμματισμένο» έτσι από τη φύση του και χωρίς βέβαια ελεύθερη επιλογή.
Επίσης, μια ευρύτερη (αν και ταυτόχρονα ασαφής) έννοια της βούλησης:

– 7 –
η βούληση του Θεού, η βούληση του ανώτατου άρχοντα, η βούληση του λαού κ.ο.κ., έχει κεντρική θέση σε συγκεκριμένη κλασσική εκδοχή της πολιτικής φιλοσοφίας, σύμφωνα με την οποία δεν μπορεί να υπάρξουν καταφατικές δηλώσεις σχετικά με το τι πρέπει να είναι το Δίκαιο, αλλά πάντα αυτό ανάγεται σε μια κυρίαρχη ελεύθερη βούληση.
Η βούληση συνδέεται άμεσα με την ικανότητα να είναι κανείς αποφασιστικός στους σκοπούς που θέτει.

Συνοψίζοντας επιγραμματικά όσα περί απόφασης και ελεύθερης βούλησης αναφέρθηκαν, μπορούμε να πούμε ότι η απόφαση πρέπει να πληρεί την εξής προϋπόθεση για την επιτυχία της :
Να είναι με ελεύθερη βούληση
κι ετσι θα είναι σκόπιμη, έγκαιρη και δυνατή

Παίρνετε λοιπό απόφαση, με ελεύθερη τη βούλησή σας ,
έστω κι αν αποδειχθεί λανθασμένη.
Το μεγαλυτερο λαθος είναι να παραμενει καποιος Αναποφάσιστος
ή να αποφασίζει χωρίς ελεύθερη βούληση !!!

Το άρθρο δημοσιεύτηκε Τετάρτη, Ιούλιος 10th, 2013 στις 09:17 στην κατηγορία ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ. Μπορείς να παρακολουθείς τα σχόλια χρησιμοποιώντας το RSS 2.0 feed. Τα σχόλια είναι κλειστά, αλλά μπορείς να αφήσεις ένα trackback από το site σου.